Samopomoc w terapii jąkania
Zamieszczono dnia: 01.10.2008

Jąkanie jest zaburzeniem, o którym napisano najwięcej książek i artykułów naukowych. Niestety, ciągle jeszcze niewiele jest faktów, których możemy być pewni w związku z jąkaniem, co stwarza zarówno dla terapeutów jak i osób jąkających się ekstremalnie trudną sytuacje. W poszukiwaniu skutecznych metod terapii jąkania należy zatem wyjść od tych faktów, które zgodnie z obecnym stanem wiedzy wydają się być wiarygodne.

Jednym z takich faktów jest, że dla znacznego procentu ludzi jąkających się w dzieciństwie jąkanie pozostanie prawdopodobnie problemem całego życia, a więc będą oni nieuleczalnie jąkającymi się ludźmi i będą musieli żyć z jąkaniem.

Drugim faktem, również wiarygodnym jest, że jąkanie to zaburzenie złożone, składające się z fizjologicznie uwarunkowanej niepłynności mówienia oraz psychologicznie uwarunkowanej reakcji na te niepłynności. Tworzy ono zatem obraz góry lodowej o niewielkim, dobrze widocznym wierzchołku niepłynności mówienia i o olbrzymiej, bardzo trudnej do poznania, bo ukrytej pod powierzchnią naszej percepcji podstawie, którą tworzą objawy walki z tymi niepłynnościami. Obraz góry lodowej jest dobrą ilustracją faktu, że jąkanie jest zaburzeniem obejmującym całą strukturę somatyczną i psychiczną człowieka, zarówno jego ciało jak i umysł. Jąkający się wie, co chce powiedzieć, ale czuje, że jego wargi, język, mięśnie gardła, nie mogą wykonać normalnych ruchów, traci kontrolę nad treścią wypowiedzi, a często traci też kontrolę nad sobą.

Trzecim wreszcie, wiarygodnym faktem jest, że fizjologicznie uwarunkowana niepłynność mówienia, składająca się na jąkanie jest ściśle związana z sytuacją - występuje przy mówieniu do pewnych osób, w pewnych sprawach, w pewnych tylko warunkach. Sytuacyjny charakter mają również psychologiczne reakcje na tę niepłynność i pierwotnie, skojarzone bardzo silnie z niepłynnościami, z czasem zdobywają swoistą autonomię występując obok niepłynności a nawet mimo ich braku. Ilustracją tego są zjawiska antycypacji jąkania oraz zachowania zapobiegające jąkaniu, spośród których najistotniejsze jest unikanie komunikacji werbalnej.

Te trzy wymienione fakty sprawiają, że kompleksowa terapia jąkania, obejmująca postępowanie logopedyczne, medyczne i psychologiczne w ich tradycyjnych formach, to znaczy poprzez kontakt specjalisty z osobą jąkającą się, aby nabrała rzeczywiście holistycznego charakteru musi zostać rozszerzona o istotny nowy sposób postępowania, jakim jest samodzielna praca osoby jąkającej się nad przezwyciężaniem własnej dolegliwości. W pracy tej człowiek musi wyjść, dosłownie i w przenośni, poza gabinet terapeutyczny, choćby dlatego, że w gabinecie tym nie sposób spędzać całego życia. Musi odbudować zdolność kontroli nad sobą i swoimi działaniami, także mówieniem. Musi wreszcie uzyskać kontrolę nad sytuacjami, które towarzyszą jego jąkaniu i odbudować utraconą lub ograniczoną zdolność komunikacji.

Uzyskanie tych wszystkich umiejętności w tradycyjnych formach terapeutycznych jest sprawą bardzo trudną. Wiedzą o tym zarówno doświadczeni terapeuci jak i osoby jąkające się, że pomimo rzetelnych wysiłków obu stron efekty ich współpracy bywają niezadowalające. Zwróciło to uwagę na konieczność wykorzystania w terapii jąkania dotychczas niestosowanej drogi , jaką jest praca osoby jąkającej się w grupach samo wzajemnej pomocy, a więc w grupach, gdzie samodzielnie pracuje się nad własną dolegliwością ale poprzez udział w przezwyciężaniu podobnej dolegliwości innej osoby.

Idea samo wzajemnej pomocy cieszy się uznaniem chorych cierpiących na różne dolegliwości, osób o uzależnionych zachowaniach i grup mających jakieś wspólne problemy.

Poczynając od lat siedemdziesiątych, setki tysięcy grup samo wzajemnej pomocy zgromadziło wiele milionów ludzi, którzy połączeni wspólną sprawą, wypracowują wspólnie nowe, nieosiągalne w innych warunkach mechanizmy przeciwdziałania swoim problemom.

Grupy samo wzajemnej pomocy osób jąkających się istnieją w wielu krajach na wszystkich kontynentach i są dowodem na to, że i w przypadku jąkania skuteczność terapeutyczna pracy grupowej jest widoczna. Dowód ten jest tym mocniejszy, że jąkający się ludzie, w przeciwieństwie do cierpiących na inne dolegliwości, którzy odczuwają potrzebę działania grupowego w borykaniu się z własnym kalectwem (np. głusi, niewidomi czy diabetycy), nie tworzą spontanicznie subkultury. Przeciwnie, tendencją większości z nich jest unikanie innych ludzi, zwłaszcza jąkających się. A więc musi istnieć jakaś szczególna wartość grup samo wzajemnej pomocy jąkających się, która pozwala tym grupom istnieć i rozwijać się na całym świecie.

W Polsce pierwsza taka grupa powstała w Krakowie. Emocjonalne wsparcie i praktyczna pomoc, jaką członkowie grup wzajemnie sobie udzielają, pomaga im w wypracowaniu korzystnego z punktu widzenia rozwoju osobowości stosunku do jąkania, umiejętności wykorzystania sił psychicznych do walki z niedoskonałościami ciała, wreszcie zdolności do aktywnego tworzenia takich sytuacji komunikacyjnych, które są istotne terapeutycznie dla jąkającego się człowieka. Cele te osiągają członkowie grup poprzez:

• dzielenie się własnymi ideami, uczuciami, przypuszczeniami i doświadczeniami z innymi członkami grupy na temat życia z jąkaniem, a więc na temat, w którym czują się ekspertam
• współudział w rozwiązywaniu problemów innych członków grupy
• rozwijanie poczucia odpowiedzialności za innych członków grupy, uczenie się wspierania innych i życzliwego zainteresowania dla ich problemów
• wykorzystywanie informacji, pomagających w pracy nad sobą i nad minimalizowaniem skutków własnego jąkania
• wzmacnianie korzystnych dla przezwyciężenia jąkania postaw, budowanie pozytywnego obrazu własnej osoby
• ćwiczenie w komunikowaniu się z innymi osobami w trudnych sytuacjach komunikacyjnych.

Równocześnie grupy samo wzajemnej pomocy pracują nad kształtowaniem postaw, jakie rodzą się, gdy jąkająca się osoba rozmawia z nie jąkającymi się osobami w swoim środowisku rodzinnym, szkolnym czy zawodowym. Członkowie grup uczą się w jaki sposób uczynić tę sytuację łatwiejszą dla obu stron, w jaki sposób przejąć odpowiedzialność za komfort tej komunikacji.

Osobny rozdział zainteresowania grup samowzajemnej pomocy to kształtowanie postaw ogółu społeczeństwa wobec jąkania, poprzez dostarczanie informacji o jego istocie i sposobach zachowania się w rozmowie z osobami jąkającymi się.

Formy pracy grup samo wzajemnej pomocy to przede wszystkim cotygodniowe kilkugodzinne spotkania otwarte, w których bierze udział zwykle 6-10 osób. Program takich spotkań jest czasami z góry wyznaczony, czasem są to po prostu swobodne rozmowy przy herbacie. Niektóre spotkania związane są z okolicznościowymi uroczystościami: świętami Bożego Narodzenia i Wielkanocy, urodzinami kogoś z grupy itp.

Corocznie organizowane są ogólnokrajowe kilkudniowe zjazdy osób jąkających się, mające w programie warsztaty i seminaria na temat jąkania i samo wzajemnej pomocy, oraz spotkania towarzyskie. Ponieważ polskie grupy utrzymują żywe kontakty z podobnymi grupami w innych krajach świata, bierzemy również udział w spotkaniach organizowanych za granicą i zapraszamy gości z zagranicy do siebie.

Nie wszyscy członkowie grup mogą uczestniczyć w naszych stałych spotkaniach, głównie z powodu trudności z dojazdami z odleglejszych miejscowości. Z tymi członkami utrzymujemy kontakty korespondencyjne. Wydajemy i rozsyłamy do naszych członków dwie własne gazety, mamy skromną bibliotekę wydawnictw na temat jąkania, które wypożyczamy, udostępniamy też naszym członkom kaset magnetofonowe z nagraniami naszych spotkań oraz video-filmy o tematyce jąkania.

Członkowie naszych grup brali udział w audycjach radiowych, piszą artykuły do prasy, biorą udział jako wykładowcy w seminariach dla terapeutów i studentów logopedii, którym przybliżają problem jąkania widziany ich oczami. Mamy własne, stałe centrum informacyjne dla osób z zaburzeniami mowy i dla innych zainteresowanych tą problematyką i członkowie naszych grup prowadzą tam konsultacje dla osób jąkających się i dla rodziców dzieci jąkających się.

Grupy samo wzajemnej pomocy istnieją w obrębie Polskiego Związku Jąkających Się, organizacji pozarządowej, społecznie zarządzanej i finansowanej z niewielkich rocznych składek członkowskich oraz z pieniędzy wypracowanych w działalności związkowej.

Praca w grupach samo wzajemnej pomocy, będącą formą uzupełniania tradycyjnych metod terapii jąkania, znajduje coraz więcej zwolenników wśród osób jąkających się i ich rodzin oraz coraz powszechniejszą aprobatę środowiska naukowego i terapeutów mowy.

Źródło: www.frogos.org.pl